Prawo do nauki
Czym jest obowiązek szkolny?
Obowiązek szkolny rozpoczyna się wraz z rozpoczęciem roku szkolnego w roku kalendarzowym, w którym dane dziecko osiąga 7. rok życia (art. 35 ust. 2 Prawa oświatowego). Kończy się natomiast wraz z zakończeniem nauki w szkole podstawowej, tj. jej ukończeniem. Obowiązek ten można spełniać zarówno w szkole publicznej, jak i niepublicznej (ust. 8 ww. artykułu Prawa oświatowego).
Czym jest obowiązek nauki?
Obowiązek nauki istnieje natomiast do ukończenia 18. roku życia (art. 70 ust. 1 Konstytucji RP). W dalszym ciągu trzeba go wypełniać, lecz nie ma już konieczności uczęszczania do szkoły (stąd i nieobowiązywanie obowiązku szkolnego). Oprócz podjęcia nauki w szkole ponadpodstawowej można bowiem skorzystać z przygotowania zawodowego u pracodawcy (art. 36 ust. 9 Prawa oświatowego), kwalifikacyjnych kursów zawodowych czy zajęć w szkole wyższej (ust. 12 tegoż artykułu Prawa oświatowego; ostatnia możliwość dotyczy sytuacji, gdy dana osoba została absolwentem szkoły ponadpodstawowej przed osiągnięciem 18. roku życia).
Co oznacza, że edukacja jest bezpłatna?
Prawo do bezpłatnej edukacji w stopniu podstawowym gwarantowane jest przez przepisy prawa międzynarodowego (w tym Konwencję o prawach dziecka). Polski ustawodawca postanowił jednak zakres bezpłatności tej rozszerzyć, ustanawiając w art. 70 ust. 2 Konstytucji zasadę bezpłatnej nauki w każdej szkole publicznej (a contrario nauka w szkole niepublicznej nie musi być bezpłatna; rodzicom przysługuje jednak pełna dowolność w wyborze placówki edukacyjnej, w której kształcić się będzie ich dziecko). To oznacza, że uczenie się w szkole publicznej musi być bezpłatne, a nikogo nie można zmuszać do tego, by za cokolwiek płacił. Bezpodstawne są wobec tego obligatoryjne zbiórki na np. kwiaty dla wychowawcy czy papier ksero. Jeżeli są one w placówkach przeprowadzane, to muszą być w pełni dobrowolne, a ewentualne niezapłacenie nie może wiązać się z gorszym traktowaniem ucznia.
Zasada bezpłatności edukacji wyraża się także w finansowaniu uczniom szkół podstawowych i artystycznych podręczników, materiałów edukacyjnych lub ćwiczeniowych (art. 62 i 69 ustawy o finansowaniu zadań oświatowych). Poza tym części uczniów może przysługiwać darmowy dojazd do szkoły lub zwrot kosztów za niego (głównie w przypadku uczniów posiadających niepełnosprawność sprzężoną, z których jedna jest niepełnosprawnością intelektualną oraz uczestniczących w zajęciach rewalidacyjno-wychowawczych).
Nie należy ponadto zapominać o tym, że szkoła ma obowiązek zapewnić możliwość korzystania z pomieszczeń do nauki z niezbędnym wyposażeniem oraz biblioteki (art. 103 Prawa oświatowego). Za tę możliwość i wyposażenie również się nie płaci, gdyż zapewnienie ich jest obowiązkiem placówki edukacyjnej.
Bezpłatność wyraża się ponadto w zakazie pobierania od rodziców opłat z tytułu udostępniania gromadzonych przez przedszkola czy szkoły informacji w zakresie wychowania, nauczania oraz opieki nad dzieckiem (art. 5g ustawy o systemie oświaty).
Kto może wyrazić życzenie organizowania dla ucznia zajęć z religii lub etyki?
W publicznych przedszkolach oraz szkołach podstawowych — rodzice. Z kolei w publicznych szkołach ponadpodstawowych — rodzice lub uczniowie, jeżeli osiągnęli pełnoletniość (art. 12 ust. 1 ustawy o systemie oświaty). Oświadczenie o życzeniu organizowania zajęć w każdej chwili można zmienić.
Czy ocena końcoworoczna z religii lub etyki liczy się do średniej i wpływa na promocję?
Ocena z religii lub etyki jest umieszczana na świadectwie ukończenia klasy lub szkoły i liczy się do średniej końcorowocznej (§ 18 ust. 2 rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 3 sierpnia 2017 r. w sprawie oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy w szkołach publicznych). Nie wpływa ona jednak na promocję ucznia (§ 9 ust. 2 rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 14 kwietnia 1992 r. w sprawie warunków i sposobu organizowania nauki religii w publicznych przedszkolach i szkołach).
Czy na zajęcia z wychowania do życia w rodzinie trzeba uczęszczać?
Uczniowie niejako z urzędu są zapisani na te zajęcia, lecz rodzice albo pełnoletni uczniowie mogą zgłosić dyrektorowi szkołę pisemną rezygnację z udziału w tych zajęciach. Z zajęć nie wystawia się oceny (§ 4 rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 12 sierpnia 1999 r. w sprawie sposobu nauczania szkolnego oraz zakresu treści dotyczących wiedzy o życiu seksualnym człowieka, o zasadach świadomego i odpowiedzialnego rodzicielstwa, o wartości rodziny, życia w fazie prenatalnej oraz metodach i środkach świadomej prokreacji zawartych w podstawie programowej kształcenia ogólnego (Dz.U. 2014 poz. 395 ze zm.).
Czy można nakazać uczniowi opuszczenie przez niego sali lekcyjnej?
Nie. Nakazanie, by uczeń opuścił salę, w której odbywają się zajęcia, byłoby złamaniem konstytucyjnego prawa ucznia do nauki. Jeżeli otrzymałby on zakaz przebywania w danej klasie, nie mógłby wypełniać obowiązku szkolnego lub nauki (jeżeli jest zobowiązany do wypełniania któregoś z nich).
Czy można zawiesić ucznia w jego prawach?
Zależy, co się przez to rozumie. Jeżeli zawieszenie dotyczyłoby np. zakazu udziału w szkolnej dyskotece, to jest ono jak najbardziej legalne, gdyż nie narusza konstytucyjnego prawa do nauki. Zawieszenie rozumiane jednak jako zakaz uczęszczania na zajęcia edukacyjne jest jednak bezprawne, gdyż godziłoby w konstytucyjne oraz zagwarantowane w prawie międzynarodowym prawo.
Artykuł będzie stopniowo rozwijany o odpowiedzi dotyczące kolejnych praw.
Pomogliśmy? Wspomóż nas, proszę!